خلاصه گزارش‌های اقدام پژوهی
خلاصه گزارش‌های اقدام پژوهی
مقدمه:
این بانک حاوی خلاصه تعدادی از گزارش‌های اقدام پژوهی معلمان پژوهنده سراسر کشور است که به مناسبت‌های
مختلف ، به پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش فرستاده شده است.
این مجموعه بر مبنای یک الگوی واحد چکیده‌نویسی و تدوین شده است. امید است نتایج این گزارش‌ها برای همکاران
قابل‌استفاده بوده و با استفاده از تجارب و گزارش‌های جدید روز بروز غنی تر و کارآمد تر شود.
در تهیه این بانک، اهداف زیر مورد نظر بوده است:
1-آشنا کردن معلمان و دوستداران اقدام پژوهی و یا پژوهش در عمل، با گام‌ها و چگونگی اجرای این نوع تحقیقات.
2-در اختیار گذاشتن یافته‌های دست اول، یعنی نتایج بر آمده از کلاس درس و مدرسه به منظور استفاده معلمان و برنامه‌ریزان و مدیران و اصلاح گران آموزشی.
3-ایجاد انگیزه و عامل برای پژوهش‌های بیشتر در زمینه‌های مطرح‌شده و تکمیل و بهسازی آن‌ها.
4-ارائه الگو و نمونه‌های عملی برای استادان و مدرسان دوره‌های آموزش کوتاه و بلندمدت، علاقه‌مندان به مسایلآموزشی.
5- ارائه را حل‌های بومی، منطقه‌ای و اختصاصی و ابتکاری برای حل‌های مسایل آموزشی بومی
درخواست از خوانندگان:
علیرغم همه دقتی که در تهیه این مجموعه صورت گرفته است، امکان مشاهده اشکالات نگارشی و محتوایی بعید نیست.
مثلا ممکن است در ثبت اسامی پژوهشگران یا محل پژوهش اشتباهاتی رخ داده باشد. از خوانندگان محترم درخواست
میشود در صورت ملاحظه، به مدیریت هماهنگی امور پژوهشی پژوهشگاه اطلاع دهند .
از معلمان و مسئولان محترم تحقیقات در ستاد، استان‌ها و مناطق و شهرستان‌ها تقاضا دارد،
با ارسال تحقیقات و اقدام پژوهی های جدید، ما را در غنی‌سازی و روزآمدی این بانک یاری رسانند.
Contents
نام و نام خانوادگی مجری: لیلا صمدی
چگونه توانستم با استفاده از فنون روانشناسی (شناختی رفتاری) مشکلات رفتاری مهدی را بهبود بخشم؟
نام و نام خانوادگی مجری: فاطمه حیدری
نام و نام خانوادگی مجری: علی فتحالهی و همکاران
چگونه میتوانم مفاهیم ریاضی را بهتر منتقل کنم؟
نام و نام خانوادگی مجری: زینب گودرزی
چگونه توانستم مسئله‌ی بی‌قراری نگین دانشآموز اول ابتدایی را کاهش دهم.؟
نام و نام خانوادگی مجری: سحر احمدی
چگونه توانستم مشکل نارساخوانی عارفه را رفع کنم ؟.
روخوانی و روان‌خوانی ادبیات فارسی دردانش‌آموزان اوّل دبیرستان
بانک خلاصه گزارش‌های اقدام پژوهی
عنوان اقدام پژوهی:
چگونه توانستم با استفاده از وسایل کمک آموزشی ضعف قرائت قرآن تعدادی از دانشآموزانم را در پایه اول متوسطه کاهش دهم؟
رده موضوعی: تدریس قرآن سمت
سمت مجری: دبیر
نام و نام خانوادگی مجری: لیلا صمدی
دوره تحصیلی: متوسطه
مدرک تحصیلی مجری: لیسانس
محل اجرا: قائم‌شهر: 92-91
هدف: برطرف کردن ضعف قرائت تعدادی از دانشآموزان در کلاس اوّل متوسطه
پرسش: به چه راه‌هایی میتوانم ضعف قرائت تعدادی از دانشآموزان را در کلاس اوّل برطرف کنم؟
توصیف وضعیت موجود: از ابتدای سال تحصیلی (92-91) به‌عنوان دبیر قرآن و تعلیمات دینی در مجتمع آیت ا... کوهستانی مشغول تدریس شدم. پس از انجام ارزشیابی تشخیصی متوجه شدم برخی از دانشآموزانم در پایه اوّل متوسطه در قرائت آیات قرآن ضعف دارند. وضعیت درس دینی این دانشآموزان را از مربی پرورشی جویا شدم ایشان اظهار داشتند این چند نفر در هیچ یک از مسابقات قرآنی شرکت نمی‌کنند. شاید یکی از دلایل این امر ضعف در قرائت قرآن آنان باشد. پس از بررسی‌های اولیه متوجه شدم این دانشآموزان چون نمی‌توانند قرائت را صحیح انجام دهند، قادر به ترجمه آیات هم نیستند. از این روی، تصمیم گرفتم برای رفع این مشکل دانشآموزان مورد مطالعه، پژوهشی در این مورد انجام دهم. بدین منظور نخست به گردآوری اطلاعات پرداختم.
گردآوری
اطلاعات: برای آگاهی از وضعیت نمراتشان در این درس میانگین نمرات
دانش آموران در درس قرآن در سه ماه اوّل سال تحصیلی را مورد توجه قراردادم. این
میانگین در مهرماه 
و در آذرماه 
برآورد شد.
با دبیران ادبیات و درس عربی و مربی پرورشی با مصاحبه پرداختم و اطلاعاتی در مورد وضعیت درسی این دانشآموزان جویا شدم. من خود به‌عنوان دبیر این درس و تجاربی که دارم نظر خودم را تحت عنوان دلایل احتمالی بروز مشکل یادداشت کردم و برای حل آن‌ها شخصاً پیشنهادهایی را فهرست‌وار یادداشت کردم. با خود دانشآموزان مصاحبه کردم. نظر والدین را جویا شدم. استفاده از پرسشنامه در دو مرحله پیش و پس از اجرای پژوهش.
تجزیه‌وتحلیل دادهها: برای تجزیه‌وتحلیل دادهها از ترسیم مفاهیم و الگوی پیشنهادی استرینگر و نمودار چرا؟ چرا؟ بهره گرفتم. خلاصه تحلیل دادهها و نتایج آن نشان داد که در ضعف قرائت قرآن دانشآموزان، این عوامل موثر بوده‌اند: خانواده، مدرسه، دبیر، دانشآموزان، مسئولان به کتاب‌های درسی. در نمودار چرا و چرا نیز همین عوامل یادداشت شد و به تفضیل علل به وجود آورنده مشکل با توجه به هر یک از عوامل مشخص گردید. برای نمونه در مورد علل مربوط به دبیر این مسایل فهرست شد: کمبود وقت، استفاده نکردن از روشهای فعال در تدریس، جدی نگرفتن این موضوع و اهمیت ندادن به قرائت قرآن، برگزار نشدن آموزش‌های ضمن خدمت برای این موضوع، فراهم نبودن امکانات و تجهیزات لازم برای تدریس این درس استرس نداشتن معلمان به ابزارهای الکترونیکی یا کمک آموزشی و غیره. در مورد هر یک از عوامل علل به وجود آورنده مشکل فهرست شد.
راه‌های موقتی جدید و اجرای آن‌ها: در آغاز و با توجه به دادههای جمعآوری شده و تحلیل آن‌ها 16 پیشنهاد فهرست شد. آن را به مدیر مجتمع دادم تا نظر انتقادی خود را بیان کند. پس از این با توجه به نظر همکاران دیگر چندی راه به‌عنوان راه‌کار عملی در این مورد برگزیده شد. در نهایت نُه راه حل به‌عنوان راهحلهای موقتی به اجرا گذاشته شد. برای هر یک از این راهحلها برنامهریزی و امکانات و وسایل لازم تهیه و تدوین شد.
و هر یک از آن‌ها گام به گام به اجرا درآمد و حین اجرا اشکالات احتمالی مورد توجه قرار گرفت و تعدیل و تغییر لازم به وجود آمد. تلاش شد در اکثر موارد از وسایل کمک آموزشی بهره بگیریم؛ مانند نوار آموزشی و تشویق دانشآموزان به گوش دادن این نوارهای صوتی. علاوه بر نوار، سی دی‌هایی نیز تهیه شد و در اختیار دانشآموزان قرار گرفت تا در منزل نیز از آن‌ها استفاده کنند. افزون بر این وسایل از کارت‌های مخصوص برای این کار استفاده شد.
ارزیابی افراد قدم‌های انجام‌شده: به منظور آگاهی از چگونگی پیشرفت کار و اثر طرح جدید
به گردآوری اطلاعات پرداختیم (شواهد 2) تا از طرح نو ارزیابی به عمل آوریم. در این
مرحله هم از مشاهده و مصاحبه و پرسشنامه استفاده کردیم. چگونگی قرائت قرآن توسط دانشآموزان
را مورد مشاهده و توجه قراردادیم. با خود آنان و والدینشان و همکاران مجتمع صحبت
کرده و نظراتشان را در مورد چگونگی پیشرفت دانشآموزان جویا شدیم. نمرات پیش از
اجرای طرح و پس از اجرا را مقایسه کردیم. پاسخ‌های پرسش‌نامه‌های پیش و پس از
اجرای طرح را تحلیل و مورد بررسی قراردادیم. نتایج ارزشیابی‌های تشخیصی و پایان‌نامه‌ها
را مقایسه کردیم. همه این دادهها نشان داد که طرح جدید با موفقیت انجام شده است.
برای نمونه کمترین میانگین نمره در مهرماه 
و بیش‌ترین آن 
بود در نوبت دوّم بیش‌ترین
میانگین به 
رسید.
نتیجهگیری و پیشنهادها: هدف از این پژوهش رفع اشکالات و ضعف قرائت قرآن برخی از دانشآموزان در کلاس اوّل متوسطه بود. با این که دانشآموزان چند ساعت است درس قرآن دادند اما در مشاهدات و پس از ارزیابی تشخیصی مشخص شد. برخی از دانشآموزان در قرائت قرآن ضعف دارند. من در طول سالهای تدریس با برخی از علل دینی ضعف‌ها آشنا بودم و راه‌هایی نیز برای رفع آن در ذهنم بود؛ اما برای کسب اطلاعات بیش تر در این زمینه با استفاده از روشها و ابزار گردآوری اطلاعات مثل مشاهده، مصاحبه، اجرای آزمون‌های پیش و پس از اجرای طرح جدید و اسناد و مدارک موجود و نظرخواهی از همکارانی که با این دانشآموزان و درس قرآن ارتباط داشتند، اطلاعاتی را تجزیه‌وتحلیل کردم و برخی از علل ضعف قرائت قرآن دانشآموزان را از آن که استخراج کردم. پیشنهادها و نظرهای خودم را اسم بر آن‌ها افزودم و فهرستی از علل و عوامل موثر تهیه شد. آن را با مدیر مجتمع و دیگر همکاران در میان گذاشتم و در نهایت قرار شد چندین پیشنهاد مطرح‌شده و برگزیده از میان راهحلهای گوناگون را به اجرا بگذاریم. (برای آگاهی از پیشنهادها ر. ک اصل گزارش). پیشنهادها را به اجرا گذاشتیم در عمل و اجرا بر آن نظارت کردیم و حین نظارت تعدیل‌ها و تغییرهای لازم را انجام دادیم. پس از اجرای طرح جدید برای آگاهی از نتایج آن دست به گردآوری اطلاعات زدیم و با استفاده از همان روش‌هایی که برای گردآوری اطلاعات برای به دست آوردن شواهد به‌کاربرده بودیم. شواهد 2 را با دست آوردیم. برای این شواهد نشان دادند که اکثر دانشآموزان مورد مطالعه در قرائت قرآن پیشرفت کرده‌اند. نگرش شان نسبت به این درس مثبت شده است. از سی وی و نوار استفاده می‌کنند. آیات را بهتر ترجمه می‌کنند. پیام آیات را به درستی در می‌یابند. کلمات را خوب بخش خوانی می‌کنند. متن عربی را راحت می خوانده و ترجمه می‌کنند. با این حال هنوز مشکلاتی داشتند که‌امید می رود در آینده آن‌ها نیز برطرف گردد. با این حال که طراح موفق بود اما محدودیت‌هایی اسم داشتیم: جو مطلوب کلاس، همکاری نکردن اولیاء کمبود وسایل کمک آموزشی، جدی گرفته نشدن این درس، ضعف دانشآموزان در درس عربی.
عنوان اقدام پژوهی:
چگونه توانستم با استفاده از فنون روانشناسی (شناختی رفتاری) مشکلات رفتاری مهدی را بهبود بخشم؟
رده موضوعی: اختلال رفتاری
دوره تحصیلی: ابتدایی
نام و نام خانوادگی مجری: فاطمه حیدری
محل اجرا: شهرستان بابل
مدرک تحصیلی مجری: لیسانس تاریخ: 92-91
سمت مجری: مشاور مدرسه
هدف: شناسایی علل رفتاری نامطلوب دانشآموز مورد مطالعه و یافتن راه‌هایی برای کاهش یا رفع آن‌ها
پرسش اصلی: چرا مهدی در کلاس درس و مدرسه رفتارهای ایذایی انجام می‌دهد؟ برای کاهش یا رفع این رفتارها چه اقدام‌هایی میتوان انجام داد؟
توصیف وضعیت موجود: از همان آغاز سال تحصیلی امسال متوجه شدم که مهدی دانشآموز کلاس اوّل، دارای برانگیختگی بالا و تکانش است. در سومین هفته آغاز سال تحصیلی جدید، معلم کلاس این دانشآموز بیان داشت که امسال با وجود و حضور مهدی احساس میکنم با فرد ناسازگار مواجه شده‌ام و کلاس درسم قابل‌کنترل نیست. معلمان فوق‌برنامه نیز از مهدی بسیار شاکی هستند. مهدی مدام در حال درگیری و اذیت و آزار هم کلاسی‌های خود است و عامل به هم زدن نظم کلاس شده است. هیچ دانش‌آموزی را در کنار خود نمی‌پذیرد. بی‌نظم است و همه وسایلش روی میز پراکنده است.
گاهی مجبور می شوم او را توبیخ کنم. والدین برخی از بچهها نیز از این بابت ناراحت‌اند و گاهی اعتراض می‌کنند.
تصمیم گرفتم برای کاهش یا رفع این رفتارهای نامطلوب وی به مطالعه بپردازم.
گردآوری اطلاعات: برای این منظور نخست به مطالعه اسناد و مدارک علمی در این زمینه پرداختم برای نمونه به مطالعه مطالبی درباره اختلال سلوک پرداختم و برای خودم پرسش‌هایی در مورد رفتار مهدی مطرح کردم.
عوامل موثر در اختلال سلوک و نوع رفتارهای بارز آن را یادداشت کردم با مادر و خود مهدی مصاحبه‌هایی انجام دادم. افزون بر مطالعه پرونده تحصیلی فرم های از پیش آماده‌شده در مورد کودکان را بر مبنای مصاحبه‌ها و مشاهدات پر کردم.
پرسشنامه ارزیابی رفتاری (راتر) فرم هم و فرم والدین (ر. گ اصل گزارش) اجرا کردم. در جلسه هم اندیشی ماهیانه با معلمان در مهرماه 91 وضعیت مهدی را با آنان در میان گذاشتم و نظراتشان را ثبت کردم. با مربی پیش‌دبستانی وی نیز مصاحبه کردم و اطلاعاتی از ایشان کسب کردم. از هم کلاسی‌هایش نسبت به رفتارهای مهدی پرسش‌هایی کردم و آن‌ها را نیز یادداشت کردم. نقاشی‌های مهدی را بررسی کردم نتایج بررسی‌های "مرکز اختلالات کوشا" را هم مورد ملاحظه قراردادم. نظر دکتر متخصص اعصاب و روان حاکی از تأیید "علائم اختلال کامل و مشهود" در رفتار وی بود.
تجزیه‌وتحلیل دادهها: تجزیه‌وتحلیل دادهها نشان داد که عوامل زیر در اختلال رفتار مهدی موثر بوده است. نوزاد جدید، هم سالان، تحصیلات خانواده، روابط والدین، شرایط اقتصادی، تلویزیون و الگوهای نامناسب، ناسازگاری فرزندان، عدم حضور یا حضور ناکارآمد والدین، در مدرسه انگیزه ابراز وجود.
راه‌های موقتی جدید و اجرای آن‌ها: بر اساس دادههای حاصل، از پنج راه جل برای کاهش اختلال‌های رفتاری مهدی استفاده کردم: کمک گرفتن از خانواده (خانواده‌درمانی)، دارودرمانی کمک گرفتن از مدرسه و معلمان کنترل عوامل اجتماعی، مشاوره مستقیم. (برای آگاهی از تفضیل این راهها ر. ک اصل گزارش).
راهحلهای مذکور را با برنامهریزی خاص برای هر گام به اجرا گذاشتم و در اجرا اسم بر آن نظارت کردم.
ارزیابی اقدامهای جدید: پس از اجرای برنامه‌ها برای آگاهی از نتایج طرح اجراشده به گردآوری اطلاعات پرداختم (شواهد 2). این شواهد نشان داد که طرح اجراشده در مورد مهدی تا حدود زیادی موفق شده و رفتارهای نامطلوب وی کاهش یافته است. برای نمونه معلم وی رسماً نامه‌ای به من نوشت و از بهتر شدن رفتارهای مهدی ابراز رضایت کرد و حتی نوشت در مسابقه نقاشی کلاس برنده شده است. اولیای مدرسه نیز به منظور تقدیر و تشویق مهدی از من رسماً دعوت کردند تا در مراسم اهداء جوایز برای جند تن از دانشآموزان از جمله مهدی شرکت کنم. دانشآموزان نیز اظهار داشتند که مهدی دیگر با ما دعوا نمی‌کند و باهم دوست شده‌ایم. پرسش‌نامه‌های ارزیابی رفتار (راتر) را که قبلاً اجرا کرده بودم دوباره اجرا کردم و نتایج نشان داد که رفتارهای پرخاشگرانه و نامطلوب مهدی بسیار کم شده و در اصلاح رفتارهای وی بهبودی زیادی حاصل شده است. مرکز آموزش و توان‌بخشی مرکزی بابل طی نامه‌ای رسماً اعلام کرد که بررسی رفتارهای وی حاکی از آن است که وی جزو کودکان نرمال است و مشکل خاصی ملاحظه نگردید. مقایسه کارنامه نوبت اوّل و دوّم وی نیز نشان از پیشرفت قابل‌ملاحظه در رفتارهای وی داشت.
نتیجهگیری و پیشنهادها: هدف از این تحقیق رفع یا کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و دارای اختلال مهدی دانشآموز کلاس اوّل ابتدایی بود. معلم وی در همان هفته‌های نخست سال تحصیلی متوجه اختلال در رفتارهای مهدی شد و وی را جهت مشاوره بردن معرفی کرد. من اسم طی چند جلسه مشاهده رفتار وی متوجه شدم که این دانشآموز به احتمال زیاد دارای اختلال رفتار است. برای برطرف کردن یا کاهش رفتارهای نامطلوب وی به مطالعه اسناد و مدارک علمی و پژوهشی در زمینه اختلال رفتار کودکان پرداختم. از طریق مصاحبه با والدین و معلم وی و پرسش‌هایی که از دانشآموز در مورد رفتارهای مهدی پرسیدم نیز ارجاع به روان‌پزشک و "مرکز اختلالات کوشا" و بررسی پرونده تحصیلی و نقاشی‌های وی و پرسشنامه رفتاری "راتر" فرم معلم و والدین و بررسی نتایج جلسه هم اندیشی معلمان اطلاعاتی جمعآوری کردم. تجزیه‌وتحلیل دادهها اختلال رفتار در وی را تأیید کرد. برخی از علل احتمالی آن مشخص و فهرست شد و به منظور کاهش رفتاری نامطلوب وی برای عوامل و علت‌های یافته شده برنامهریزی شد تا در مورد یک‌یک آن‌ها اجرا شود. بدین ترتیب برنامه‌های پیش‌بینی‌شده در مورد هر یک از عوامل به وجود آورنده اختلال رفتاری یا موثر در آن به اجرا درآمد. پس از ارزیابی و با توجه به شواهد 2 معلوم شد که طرح پیش‌بینی‌شده مثبت بوده است. معلم وی رسماً اعلام کرد که رفتار دانشآموز بهتر شده است. مدیر مدرسه طی مراسمی به چند تن از دانشآموزان خوب جوایزی اهدا کرد و از جمله آن‌ها یکی هم مهدی بود. مقایسه پرسش‌نامه‌های راتر پیش و پس از اجرای طرح نشان داد که رفتار وی بسیار تغییر کرده است. نتیجه این که اختلال‌های رفتاری مهدی ناشی از یک سری علت‌های خانوادگی و اجتماعی و آموزشی بود که با کنترل و بهسازی آن‌ها رفتار وی نیز بهبود حاصل کرد. نتیجه این که در هر اختلال رفتاری عواملی موثر است که اگر آن‌ها را شناسایی کنیم و برای هر کدام راهحلهای منطقی پیداکرده و به اجرا بگذاریم، بسیاری از اختلال‌ها کاهش می‌یابد.
عنوان اقدام پژوهی:
چگونه توانستم با استفاده از پیادهسازی صحیح و اصولی، طرح هوشمندسازی مدارس، کیفیت آموزشی مدارس را بهبود بخشم.
رده موضوعی: بالا بردن کیفیت آموزشی با هوشمندسازی مدارس
نام و نام خانوادگی مجری: علی فتحالهی و همکاران
محل اجرا: اردبیل
تاریخ: 91-90
هدف: کیفیتبخشی به آموزش و پرورش با استفاده از پیادهسازی صحیح و اصولی، هوشمندسازی مدارس.
پرسش: چگونه میتوان طرح هوشمندسازی مدارس را به صورت مناسب پیاده کرد؟
توصیف وضعیت موجود: پس از تصویب هوشمندسازی برخی از مدارس در سراسر کشور، قرار شد در برخی از مدارس آموزش و پرورش استان اردبیل نیز این طرح پیاده شود. برای پیاده کردن این طرح مرا به عنوان مسئول این کار برگزیدند. نمایشگاهی بدین منظور برپا گردید و گروهی از معلمان و دانشآموزان از تجهیزات و چگونگی کار مدارس هوشمند بازدید کردند و کم و بیش با آن آشنا شدند. برخی از مدارس خود، شخصاً با همکاری برخی از شرکتها به این کار مبادرت کردند. برخی مدیران نیز کلاً با این طرح چندان موافق نبودند و روش سنتی را بیشتر میپسندیدند. من هم علاقهمند بودم به عنوان مسئول پیاده کردن این طرح، طوری نباشد که تنها تجهیزات در مدارس انبار شود و چندان اثری در کیفیت آموزش نداشته باشد. از این رو، تصمیم گرفتم این طرح را با توجه به ویژگیهای استان اردبیل به اجرا در بیاورم تا کیفیت آموزش و پرورش در این استان بهبود یابد؛ این پژوهش تلاشی بوده است برای این منظور و همچنین کیفیتبخشی به برنامه هوشمندسازی مدارس در این استان.
گردآوری اطلاعات: با توجه به این که برنامه هوشمندسازی در کشورها نوپا است، از این رو، دستیابی به پژوهشها و اطلاعات در این زمینه چندان آسان نیست. با این حال برای گردآوری اطلاعات، نخست با همکارانی که اطلاعاتی در این زمینه داشتند به عنوان نمونه: معاون پژوهش و برنامهریزی نیروی انسانی و دیگر همکاران مشورت و تبادل نظر کردم و سامانه نظارت و ارزیابی مدارس هوشمند را فعال نمودم. این سامانه امکان نظارت و ارزیابی مستمر را در حین اجرای طرح فراهم میآورد: به عنوان یک مرکز گردآورنده اطلاعات، با برخی از صاحبنظران در سراسر کشور تماس گرفتم تا از نظر آنان در راهاندازی درست این طرح بهره گیرم. از مدارسی که این طرح را اجرا کرده بودند به صورت حضوری بازدید کردم. لوگوی دسترسی به پورتال هوشمندسازی مدارس در صفحهی اصلی سایت اینترنتی اداره کل بارگذاری شد. بخش ثبت نظرات سامانه نظارت و ارزیابی را فعال کردم تا افراد نظراتشان را بیان دارند؛ و این خود اطلاعاتی را در اختیار ما قرار میداد.
تجزیه و تحلیل دادهها: اطلاعات به دست آمده دستهبندی و برای تجزیه و تحلیل آماده گردید و نتایج آن ثبت شد. از نمونه نتایج اینها بودند: برخی از مدیران موافقتی با این طرح نداشتند. برای نمونه یکی از مدیران ابراز داشت مگر در زمان ابوعلی سینا مدرسهها هوشمند بود که از آن ابوعلی سینا بیرون آمد! مدارسی که علاقهمند استفاده از این طرح بودند، امکانات و تجهیزات لازم را نداشتند. برخی از مدارس هم نیروی انسانی ماهر برای راهاندازی این طرح نداشتند. برخی از مدیران به اشتباه فکر میکردند که طرح هوشمند یعنی جانشین کردن مانیتورها به جای گچ و تخته‌سیاه، در صورتی که مفهوم هوشمندسازی فراتر از اینهاست. برخی از تجهیزات خریداری شده مورد نیاز مدارس نبودند. صاحبنظران و افراد علاقهمند، اطلاعات سازنده و قابل توجه که میتوانست بسیار مفید باشد را در اختیار گذاشتند. از 300 مدرسهای که به تجهیزات هوشمند مجهز بودند، 80 درصد به اینترنت وصل بودند. جلسهای که با سرگروهها تشکیل شد، معلوم گردید که حتی اکثر آنان با این طرح و کاربرد آن آشنایی کافی ندارند. اینها و مسایل دیگر نتایجی بودند که از تجزیه و تحلیل دادهها حاصل شد. با توجه به این اطلاعات بود که تلاش شد راهحلهایی برای کاهش یا رفع مشکلات پیش روی اندیشیده و به اجرا گذاشته شود.
راه‌های موقتی و جدید و اجرای آن‌ها: پس از تجزیه و تحلیل دادهها و ثبت نتایج و آگاهی از مشکلات، کوشیدم راهحلهایی برای کاستن از مشکلات و تقویت امکانات و تجهیز مدارس به امکانات هوشمندسازی پیدا کنیم. خلاصه راهها و اقدامها به این شرح بود:
- طرح مشکلات هوشمندسازی با ارائه مستندات در شورای فناوری اطلاعات استان (ناوا)
- فعال کردن پورتال هوشمندسازی مدارس استان و معرفی آن به واحدهای تابع استان.
- تأکید دوباره بر شیوهنامه هوشمندسازی مدارس.
- اجرای آموزش ضمن خدمت هوشمندسازی مدارس برای 2500 نفر از عوامل اجرایی مدارس هوشمند.
- برگزاری کارگاههای هوشمندسازی در زمان برگزاری نمایشگاه تخصصی در استان.
- برگزاری جلساتی با گروههای آموزشی استان.
- تهیه فیلم آموزشی همراه با مصاحبههای بازدیدکنندگان و ارسال به مناطق.
- اجرای برنامه در تلویزیون به عنوان "مجله علمی" و اقدامهای دیگر از نمونه راهحلها بود که به اجرا گذاشته شد.
ارزیابی از اقدامهای جدید: شواهد به شرحی که در اصل گزارش آمده است نشان داد که این طرح تا حد زیادی به هدفهای پیشبینی شده دست یافته است. از نمونه این شواهد میتوان به اینها اشاره داشت: درصد قبولی دانشآموزان نسبت به سال قبل افزایش یافت. احساس تعلق خاطر به مدرسه افزایش یافت. عوامل اجرایی و اولیا معترف به این امر بودند. در نخستین همایش هوشمندسازی مدارس کشور کارگروه هوشمندسازی مدارس استان اردبیل موفق به کسب تندیس و رتبه برتر مدارس کشور شد. در پایان سال تحصیلی مشخص گردید که 30 درصد بیش از میزان پیشبینی شده مدارس به امکانات هوشمندسازی مجهز شدند. با ارزیابی و تحلیل مطالب درج شده در قسمت نظرخواهی مشخص شد که بیش از 90 درصد مطالب به درخواست هوشمندسازی مدارس مربوط است و نظرهای ابراز شده نشان میداد که به نظر آنان هوشمندسازی در کیفیت آموزش نقش مؤثری ایفا کرده است. مقایسه میانگین درصد قبولی 61 کلاس از 6 مدرسه مناطق مختلف استان اردبیل بین سالهای 90 و91 نشان داد که در سال 90 درصد قبولی 59/96 درصد و در سال 91، 19/98 درصد بوده است. به طور کلی شواهد متعدد نشان داد با در نظر گرفتن شاخصهای گوناگون این طرح سبب رشد کلی و کیفی آموزش و پرورش در این استان شده است (ر.ک اصل گزارش).
نتیجهگیری و پیشنهادها: این تحقیق به منظور کیفیتبخشی و گسترش هوشمندسازی مدارس استان اردبیل صورت گرفت. در آغاز کارِ هوشمندسازی، مشکلاتی از نظر کمی و کیفی و نگرشها وجود داشت تا جایی که برخی از مدیران و کارکنان مدارس مخالف هوشمندسازی مدارس بودند. مدارسی بودند که به دلیل نداشتن نیروی انسانی و تجهیزات لازم و آگاهیهای کافی گرچه تجهیزاتی فراهم کرده بودند اما موفق به کیفیتبخشی به آموزش از این طریق نشده بودند. مسئولیت گسترش کمی و کیفی این کار بر عهده من گذاشته شد. کوشیدم با گردآوری اطلاعات از استان و در سطح کشور مشکلات موجود را شناسایی و برای رفع آن‌ها راهحلهایی در نظر بگیرم. پس از تجزیه و تحلیل دادهها مشکلات تا حدودی مشخص شدند. از این نمونه بود: مخالفت برخی از مدیران و کارکنان مدارس، نداشتن تجهیزات کافی، کمبود نیروی انسانی آگاه و ماهر در این زمینه، برداشت اشتباه از مفهوم هوشمندسازی، ناآگاهی سرگروههای آموزشی. برای حل این مشکلات، پس از تجزیه و تحلیل دادههای جمعآوری شده، تمهیدات و اقداماتی اندیشیده شد که پس از اجرای آن‌ها و ارزیابی کارهای انجام شده‌این نتیجه حاصل شد که طرح با موفقیت انجام گرفته است. مقایسه برخی شاخصهای کمی و کیفی در پیش و پس از اجرا نشان داد که طرح با تأثیر مثبت موفق بوده است. حتی تعداد مدارسی که پیشبینی شده بود به تجهیزات هوشمندسازی مجهز گردند بیش از میزان پیشبینی شده به هوشمندسازی مجهز شده بودند. این طرح نشان داد که هوشمندسازی میتواند در نگرش و بینش دانشآموزان و کارکنان آموزش تأثیر مثبتی بگذارد. در حقیقت این خود نوعی فلسفه آموزشی است.
عنوان اقدام پژوهی:
چگونه میتوانم مفاهیم ریاضی را بهتر منتقل کنم؟
رده موضوعی: روش تدریس ریاضی
نام و نام خانوادگی مجری: زینب گودرزی
سمت مجری: آموزگار
دوره تحصیلی: ابتدایی
محل اجرا: ماهشهر
سال:92-91
هدف: شناسایی راه‌های علاقهمند ساختن دانشآموزانم به درس ریاضی در پایه اول و حل برخی مسایل و مشکلات آنان در این درس.
پرسش اصلی:
1- چگونه میتوانم دانشآموزان را به درس ریاضی علاقهمند کنم؟
2- چگونه میتوانم مشکلات آنان را در این درس رفع یا کاهش دهم؟
توصیف وضعیت موجود: من معلم کلاس اول ابتدایی هستم. در آموزش درس ریاضی در کلاسهایم اغلب با مشکلاتی مواجه میشوم ولی آن‌ها را در طول سال تا حدودی حل میکنم. امسال کتاب پایهی اول، بخصوص کتاب ریاضی، تغییراتی کرده. با توجه به این تغییر، حین کار با دانشآموزان متوجه مشکلاتی شدم که در یادگیری مفاهیم مختلف این درس اتفاق میافتاد. بر آن شدم تا برای حل این مشکلات مطالعهای انجام دهم تا شاید بتوانم آن‌ها را رفع کرده یا کاهش دهم.
گردآوری اطلاعات: برای گردآوری اطلاعات از این روشها و ابزارها، استفاده کردم:
چون کتاب ریاضی جدید بود، در ادبیات تحقیق و اینترنت چیزی در مورد آن پیدا نکردم؛ اما در مجلات رشد، اطلاعات خوبی وجود داشت که از آن‌ها بهره جستم. به سراغ همکاران دیگر و مدیر مدرسه رفتم و موضوع را با آنان در میان گذاشتم. چندین بار که با مدرسان این کتاب جلسه داشتم، نظرات آنان را جویا شدم. رفتارها و اشکالات دانشآموزان را در سر کلاس مورد توجه قرار دادم. آنچه از این بررسیها استنباط کردم اینها بودند؛ ناتوانی در ادراک فضایی، مشکل در تشخیص شکلهای هندسی، ناتوانی در تشخیص اندازه، مشکل شمردن، ناتوانی در خواندن و حل مسئله، اشکال در اندازهگیری، نامتناسب بودن ساعات اختصاص داده شده به این درس با حجم کتاب و مسایل دیگری که در اصل گزارش آمده است.
تجزیه و تحلیل دادهها: با درنظر گرفتن اطلاعات به دست آمده و تجزیه و تحلیل و طبقهبندی آن‌ها، عوامل به وجود آورندهی مشکل در کلاسم را فهرست کردم. هجده مورد در اینباره یادداشت شد. سپس آن‌ها را در نمودار الگوی استخوان ماهی قرار دادم. در کل چند مقوله اصلی و زیر مجموعه آن‌ها در این نمودار ثبت شد. از این نمونه بودند: مقولههای اصلی: خانواده، مدرسه، کتاب، دانشآموز و زیرمجموعههای هر یک از اینها برای نمونه در زیرمجموعهی مقوله کتاب، عواملی چون؛ مسئله تسلسل مطالب، سطح مشکل مطالب، تناسب حجم و ساعت اختصاص داده شده، قرار گرفت.
راهحلهای موقتی جدید و اجرای آن‌ها: با توجه به نمودار ترسیم شده و مشکلات و عوامل مطرح شده در آن، راهحلهای پیشنهادی فهرست شدند. تلاش کردم هر کدام از آن‌ها را در زمان و شرایط مناسب به اجرا بگذارم. از جمله راه‌های پیشنهادی و اجرا شده‌اینها بودند:
تشکیل جلسات آموزش خانواده در مورد چگونگی حل مشکلات ریاضی بچهها، تشکیل کلاس‌های فوق برنامه با اجازه و موافقت والدین، تهیه تمرینات بیشتر برای تکرار و استمرار یادگیری، فعالیت‌های گروهی برای حل تکالیف(این امر سبب میشد کمبود زمان تا حدودی حل شود)/ تلفیق درس ریاضی با هنر (برای نمونه تلفیق نقاشی با ریاضی. سعی کردم زنگهای هنر و ریاضی را تلفیق کنم). یادداشتبرداری از رفتار یک یک کودکان و برخورد و رفتار با آنان بر اساس مسایل و مشکلات ویژه آنان با آموزش مفهوم جمع به کمک تاس (این تاس را خودمان با استفاده از یک جعبه درست کردیم.) آموزش جمع و تفریق روی ماسه و عدس، آدم فضایی در کلاس، آموزش جمع و تفریق با ماکارونی، آموزش مفهوم محور و الگوی عددی تکرارشونده، موزائیک در خدمت الگویابی (نوعی بازی ریاضی است) کاغذ شطرنجی، ماهیگیری در کلاس و ... پس از اجرای هر یک از گامهای پیشنهادی و راهحلها، از کارم ارزیابی کردم. (ارزیابی فرآیندی).
ارزیابی از اقدامهای جدید: گرچه نخستین کسی که شاهد موفق بودن این مطالعه و طرح بود، خود من بودم؛ اما به منظور اطمینان بیشتر از کارهای انجام شده از دیگران نیز نظرخواهی کردم. مثل همکاران، خود دانشآموزان، والدین، کارشناس آموزش ابتدایی. پاسخ همهی اینها نشان از موفقیت طرح داشت. افزون بر اینها از روشها و ابزارهای دیگر برای ارزیابی بهره جستم؛ مانند: مقایسه فرم ارزیابی از گروه صاحبنظر قبل و پس از پژوهش و ...
نتیجهگیری و پیشنهادها: این پژوهش به منظور رفع مشکلات ریاضی دانشآموزانم در پایهی اول ابتدایی و علاقهمند ساختن آنان به این درس انجام گرفت. پس از مشاهده رفتار و یادداشت مشکلات آنان، برای اطلاع بیشتر از علل بهوجود آمدن مشکل و راه‌های رفع آن، به روشهای گوناگون مصاحبه و پرسشنامه و مطالعه اسناد و مدارک به گردآوری اطلاعات پرداختم. پس از تجزیه و تحلیل اطلاعات عوامل اصلی و فرعی بهوجودآورنده مشکل یا مؤثر در آن، در نموداری ترسیم شد برای رفع مشکلات پیش آمده و بر اساس تجزیه و تحلیل صورت گرفته راهحلهای احتمالی فهرست شدند. حدود 18 راهحل یا اقدام درنظر گرفته شد. این اقدامها به اجرا گذاشته شده و پس از هر اجرا ارزیابی شدند. پس از ارزیابی نهانی از راه‌های گوناگون این نتیجه حاصل شد که روشها و اقدامهای به کار گرفته شده موفق بوده است. به این معنی که انگیزه بچهها در کلاس بیشتر شد، اضطراب و نگرانیها در این درس کاهش یافت، دانشآموزان کمرو و منزوی هم به تکاپو افتادند و تلاش بیشتری از خود نشان دادند. تمرکز دانشآموزان در انجام تمرینات بیشتر شد. مفاهیم مطرح شده در ریاضی را بهدرستی آموختند.
از این پژوهش این نتیجه حاصل شد چنانچه عوامل مؤثر در ایجاد مشکل را کاهش دهیم و با خانواده رابطه مستمر داشته باشیم و از روشهای نو و مورد علاقه دانشآموزان در تدریس ریاضی استفاده کنیم. بهویژه اگر به منظور حل مشکلات درس ریاضی به مطالعه و پژوهش بپردازیم بسیاری از مشکلات تا حد زیادی حل میشود.
عنوان اقدام پژوهی:
چگونه توانستم مسئله‌ی بی‌قراری نگین دانشآموز اول ابتدایی را کاهش دهم.؟
رده موضوعی: اختلال رفتاری
نام و نام خانوادگی مجری: سحر احمدی
سمت مجری: آموزگار
دوره تحصیلی: ابتدایی
مدرک تحصیلی مجری: دانشجوی کارشناسی
تاریخ: 91-90
هدف: شناسایی علل بی‌قراری کودک مورد مطالعه و راهکارهای کاهش یا رفع آن
پرسش اصلی: چرا کودک مورد مطالعه در کلاس درس و خانه بی‌قرار است ؟ برای کاهش این رفتارها چه اقدام‌هایی میتوان انجام داد ؟
وضعیت موجود. کودک مورد مطالعه که در مدرسه دولتی (اختلالات نافذ رشد)تحصیل می‌کند به بی‌قراری دچار است. در سر کلاس پرجنب. سرش را به دیوار می‌کوبد. در زنگ تفریح خودش را به زمین می‌اندازد و چند مفر او را از زمین بلند می‌کنیم. در کلاس گاهی جیغ می‌کشد. برای کاهش احتمالی این رفتارهای وی تصمیم گرفتم که وی را مورد مطالعه قرار دهم. برای اینکه تصویر روشنی از وضع موجود داشته باشم نیاز بود اطلاعات لازم را در این مورد جمعآوری کرده و آن‌ها را طبقهبندی کنم که جهت کسب اطلاعات بیشتر و دقیق‌تر از منابع زیر استفاده کردم.
1) مشاهده رفتار دانشآموز توسط معلم.
2) اظهارنظر اولیاء در مورد رفتار نگین در منزل.
3) تکمیل پرسشنامه توسط مادر.
4) اظهارنظر معاون آموزشگاه در مورد رفتار نگین در ساعات تفریح.
5) اظهارنظر معلم سال قبل.
6) استفاده از نظرات و گزارش‌های مشاور مدرسه
7) مطالعه کتب، مجلات و ماهنامه‌های استثنایی و مقاله‌های مربوط به این مسئله.
تجزیه‌وتحلیل دادهها: پس از مطالعه‌ی یادداشت‌ها و مصاحبه‌ها و بررسی پرسشنامه‌ها متوجه شدم که عوامل زیر در بی‌قراری دانشآموز، تأثیر داشته است: دل‌تنگی/خستـگی/ بیش فعالـی/عدم /علاقه به درس /مصرف خودسرانه دارو/ عدم آگاهی اولیاء و مربی/خوردن غذاهای نامناسب توسط کودک.
راه‌های موقتی جدید و اجرای آن‌ها: همان طور که گفتم با انتخاب راه حل برای بهبود مشکل نگین در ابتدا همراه مشاور مدرسه، معاون و مادرش جلسهای را ترتیب دادیم. مادر نگین از اینکه می‌دید برای مشکل فرزندش اقدام کرده‌ایم اظهار خوشحالی می‌کرد. در آن جلسه توضیحاتی درباره نگین داده شد و به مادرش گفتیم که نیازمند همکاری شما هستیم؛ و راهحلهای زیر را به‌کار گرفتیم.
توجه به اینکه بی‌قراری کودک کی رخ می‌دهد و شناسایی علائم هشداردهنده آن / چنانچه کودک خسته به نظر برسد انتظارات درسی و فعالیت‌های بخشی از روز کودک را تغییر یا کاهش دهیم/ در صورت امکان برای پیشگیری از آسیب در کلاس تغییرات فیزیکی ایجاد کنیم. رژیم غذایی نگین: تمام شیرینی‌جات، خوراکی و شکلات حذف شد و به‌جای آن نان سنگک، افزایش مصرف آب، استفاده از مواد غذایی حاوی امگا 3، روغن‌زیتون، گردو، استفاده از میوه و سبزی تازه و استفاده بیشتر از پروتئین‌ها جایگزین شد. جلب‌توجه کودک به فعالیت‌هایی که برایش جالب است/ هنر درمانی/ آموزش همسالان. با استفاده از این روش من درس فارسی و ریاضی را با رنگ‌ها به نگین آموزش دادم.
ارزیابی اقدامها: اگرچه رفتار اولیاء و همکاران و عملکرد دانشآموز، نشان از کاهش بی‌قراری بود ولی برای اینکه مشخص شود ،آیا روشهای بکار برده شده موثر بوده است یا نه، تصمیم گرفتم تا به گردآوری اطلاعات بپردازم.
1 ) مصاحبه با اولیاء در مورد رفتار نگین در منزل:
ایشان مطرح کردند که بی‌قراری نگین در منزل کاهش‌یافته و از لحاظ آموزشی پیشرفت کرده است ؛ و نیز راهکارهای داده‌شده مانند رژیم غذایی و هنر درمانی (استفاده از مداد رنگی ) مرتباً" در خانه اجرا میشود.
2 ) تکمیل پرسشنامه توسط مادر. (پیوست شماره اصل گزارش 19)
3 ) مشاهده‌ی رفتارهای دانشآموز در کلاس توسط معلم و تکمیل پرسشنامه‌ی مربوطه بعد از اجرای برنامه. (پیوست شماره 20 اصل گزارش ).
4 ) اظهارنظر همکاران که آن‌ها نیز اجرای این پژوهش را موثر ارزیابی کرده و تغییر وضعیت نامطلوب را تأیید میکردند.
5 ) اظهارنظر مشاور مدرسه از طریق بازدید از کلاس و بررسی رفتارهای دانشآموز در ساعات تفریح.
6 ) اظهارنظر معاون مدرسه در مورد کاهش بی‌قراری نگین در ساعات تفریح.
7 ) پیشرفت آموزشی نگین (پیوست شماره 21 اصل گزارش).
نتیجهگیری: هدف از این طرح کاهش بی‌قراری‌ها و حرکات غیرعادی کودک بود. بامطالعه ادبیات تحقیق و بهره‌گیری ازنظرت مشاور و همکاران و اولیای کودک توانستیم راه‌هایی برای این کار پیشنهاد کرده و به اجرا بگذاریم. نتیجه این شد که: اولیاء دانشآموز که قبل از اجرای طرح واقعاً نگران وضعیت فرزند خود از لحاظ رفتاری، آموزشی و عاطفی بودند، بعد از اجرای طرح از کاهش بی‌قراری فرزندشان و پیشرفت آموزشی وی احساس رضایت و خشنودی داشتند. تمرکز و عملکرد دانشآموز افزایش یافت. ایجاد آرامش در محیط کلاس. با کاهش بی‌قراری نگین، عملکرد سایر دانشآموزان کلاس هم افزایش یافت. ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در دانشآموزان دیگر. این‌جانب نیز به طور کلی از تغییرات کمی و کیفی کار راضی بودم و دیدن چهره خشنود و شادمان اولیاء و رضایت کادر مدرسه، امید و تلاش بیشتر را در وجودم می‌پروراند.
چگونه توانستم همکارانم را در دبیرستان امام خمینی (ره) به استفاده از روشهای تدریس مبتنی بر ICT[1] ترغیب نموده، فضای یاددهی – یادگیری را با استفاده از کارگاه IT جذاب تر نمایم؟
رده موضوعی: آموزش Ict
مجری: نصرت‌الله قاسمی
مدرک تحصیلی مجری: کارشناس ارشد رشته تاریخ ایران باستان
سمت مجری: دبیر دبیرستان
دوره تحصیلی: دبیرستان
محل اجرا: دهلران
تاریخ اجرا:91-90
هدف: راه‌های آموزش Ict به دانشآموزان و معلمان
پرسش ها: چگونه میتوان معلمان و دانشآموزان را به استفاده از Ict در موزش علاقهمند ساخت؟
وضعیت موجود: در مدرسهای که تدریس میکنم مشکل عمده‌ای که داشتم این بود که روشهای تدریس سنتی بهخصوص در دروس انسانی بیشتر از هر روش دیگری مورد قبول بود و از طرفی امکانات مورد نیاز یا در دسترس نبودند و یا به‌صورت پراکنده، عملاً غیرقابل استفاده می‌نمودند. شیوه‌ی غالب تدریس همکاران، شیوه‌ی سخنرانی و گاهی جستجوی گروهی و نیز بندرت یادگیری تسلط یاب (masstery learning ) بود. ساختار کلاس‌ها اغلب معلم محور و مبتنی بر توانایی‌ها و ویژگی های شخصی آنان بود و کمتر مجالی برای سهیم کردن دانشآموز باقی می‌گذارد. به‌عبارت‌دیگر فرآیند یاددهی – یادگیری تعاملی نبوده و دانشآموزان نقش اساسی در مباحث علمی نداشتند.
گردآوری اطلاعات: برای درک مشکلات و تشخیص مسئله شیوه‌ی مصاحبه و گفتگوی رودررو اولین راه تشخیص برای درک بهتر این مسئله بود. پس از آن مطابق فرم ضمیمه شماره (1) پرسشنامه مخصوص همکاران در7 بند بسته پاسخ و 2 بندباز پاسخ تدوین و توزیع شد. در ادامه به کارگاه IT مدرسه‌رفته و امکانات و شرایط آن را بررسی نمودم. در چند نوبت گفتگو که با مدیر مدرسه و معاونین ایشان داشتم آنان را مشتاق ایجاد تحول یافتم. برای حصول اطمینان از نتایج حاصله، به‌کار تحقیقی و کتابخانه‌ای نیاز بود. آن را هم انجام دادم.
تجزیه‌وتحلیل اطلاعات: به طور خلاصه میتوان علل و عوامل ایجاد مسئله (عدم رغبت همکاران به استفاده از کلاس IT و نیز روش تدریس فعال مبتنی بر ICT و جذاب نبودن فضای یاددهی – یادگیری ) را به‌قرار زیر دستهبندی نمود: نبود و یا کمبود امکانات. نداشتن زمان کافی برای اتمام پروژه‌ی درسی. هر چند 90 درصد دبیران در منزل دارای رایانه بودند؛ اما این فقط پوسته‌ی بیرونی قضیه است. واقعیت چیز دیگری است. هنگامی که معلومات در عمل بکار گرفته نشود باگذشت زمان دچار فراموشی میشود. از طرفی علوم و مهارت های رایانه‌ای بروز است و به طور مستمر تغییر کرده و پیشرفت می‌نماید چه در حوزه‌ی سخت‌افزاری و چه نرم‌افزاری به‌طوری که بسیاری از امکانات رایانه‌ای چند سال پیش عملاً امروزه از هیز انتفاع خارج‌شده‌اند. عدم داشتن اعتمادبه‌نفس کافی نزد دبیران برای استفاده از فناوری های نوین است.. آموزش‌های دوران دانشگاهی و یا تربیت‌معلم و نیز آموزش‌های ضمن خدمت با نیازهای تدریس امروزه همخوانی نداشته و فاقد حلقه اتصال و کارایی است.........
راه‌های موقتی جدید و اجرای آن‌ها: به‌تدریج توانستم ابزارهای جدیدی بیابم. از جمله نقشه‌های سیاسی دیجیتال (POLOTICAL MAP PDF ) و نیز نقشه‌های ماهواره‌ای (GOOGLE EARTH ) که بسیار در انتقال مفاهیم به فراگیران موثر بود. تبدیل مطالب درسی به‌صورت power point و استفاده از خدمات پخش اسلاید را به‌صورت کامل فراگرفتم به‌طوری که می‌توانستم دروس خود را به‌صورت نوین ارائه نمایم. گام های عملی که برداشتم به این شر ح بود:1- فراهم ساختن امکانات مالی و مادی.2-تهیه سخت‌افزارهای لازم.3- تعامل با همکاران و به میدان آوردن آن‌ها.4- اماده‌سازی دانشآموزان همراه همکاران که این کار راحت تری بود.5- طرح درسی مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات تهیه و تدوین نمودم و نسخه‌هایی از آن را بین همکاران توزیع نمودم.
ارزیابی اقدامها: برای کارکنان مدرسه و نیز دانشآموزان پس از گذشت چهار ماه از اجرای طرح مشاهده‌ی تغییرات کاملاً ملموس و حس شدنی بود. تعداد کارگاههای IT از یک مورد ناقص اینک به سه مورد با کاربری های مختلف تغییر یافته بود. یک کارگاه مجهز به 25 دستگاه رایانه که به‌صورت شبکه به هم متصل و در اختیار آموزش بودند. یک اتاق IT مخصوص دروس علوم انسانی و دروسی که نیاز به آزمایشگاه نداشتند باقابلیت پخش تصویر و صدا توسط دیتا پروژکتور بر روی صفحهی نمایش و متصل به اینترنت. هدف تمام این اقدامات در واقع تعمیق و افزایش سرعت یادگیری و جذابیت کلاس درس برای دانشآموزان و بالا بردن میزان مشارکت آنان در فرآیند آموزش بوده است. خوشبختانه در این حوزه هم شاهد پیشرفت‌های محسوسی بودم. جدول و نمودارهای پیوست گزارش تأییدکننده این ادعا ست.
نتیجهگیری و پیشنهادها: در این طرح هم دانشآموزان و هم همکاران با فناوری جدید آشنا شده و در عمل از آن بهره جستند. چند پیشنهاد: به‌کارگیری توانایی های شبکه جهانی اینترنت در فرایند یاددهی – یادگیری و آموزش های از راه دور مبتنی بر شبکه. گنجاندن واحدهای آموزشی و درسی لازم برای تمرین مهارت های کار با رایانه و بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات در موضوعات گوناگون درسی هم برای دانشجویان مراکز دانشگاهی و تربیت‌معلم و نیز دانشآموزان. فراهم آوردن رایانه، امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و امکان اتصال آن‌ها به شبکه جهانی اینترنت یا شبکه ملی اینترانت در همه کلاس های درس و همه مدارس به گونه‌ای که همه دانشآموزان به سادگی امکان دسترسی به آن را داشته باشند؛
برپا کردن مرکز ملّی اطلاعات آموزشی؛ محتوای دروس تخصصی رشته‌های دبیری و تربیت‌معلم مورد بازبینی و تجدیدنظر قرار گیرد. محتوای منابع علمی در دروس تخصصی مثل روشها و فنون تدریس بر مبنای ICT تدوین گردد. - محتوای کتاب های درسی بازنگری و اصلاح شود تا معلمان به استفاده ازICT، با مشکلات کم تری مواجه شوند و به‌تدریج نسبت به این روش نگرش مثبت پیدا کنند. بخشی از والدین و دانشآموزان در مورد اهمیت به‌کارگیری اینترنت واقف نیستند. ازاین‌رو پیشنهاد میشود که معلمان و مدیران مدارس در مورد توجیه والدین و دانشآموزان تلاش کنند، تا نتیجه بهینه از اجرای این روشها به دست آید.
عنوان اقدام پژوهی:
چگونه توانستم مشکل نارساخوانی عارفه را رفع کنم ؟.
رده موضوعی: اختلال در خواندن
مجری: توران کارگران
مدرک تحصیلی مجری: لیسانس ابتدایی
سمت مجری: آموزگار پایه دوم
دوره تحصیلی: ابتدایی
محل اجرا: قوچان
تاریخ اجرا: 91-90
هدف: درمان اختلالات یادگیری خواندن عارفه دانشآموز کلاس دوم ابتدایی
پرسش‌های اصلی: از چه راه‌هایی میتوانم مشکلات خواندن عارفه را بهبود بخشم ؟
وضعیت موجود: عارفه در میز دوم می‌نشیند و به خوبی به معلم و تخته‌سیاه مسلط است از نظر جثه خوب است و با دست راست می‌نویسد. او به مدرسه و معلم و دوستانش خیلی علاقه نشان می‌دهد و به ندرت آن هم در مواقع بیماری ،غیبت می‌کند،او در درس ریاضی توانایی لازم را دارد و تمرین‌ها و تکالیف را به خوبی انجام می‌دهد. در درس خواندن فارسی (بخوانیم)بسیار ضعیف است. در دروس شفاهی که نیازمند مطالعه است عملکرد ضعیفی دارد و در بیشتر مواقع از عهده‌ی پاسخ به سئوالات برنمی‌آید. در تکالیف نوشتاری که به‌صورت رو نویسی انجام میشود کارهایش خوب است. اما در تکالیف نوشتاری که دانشآموز باید خودش در مورد چیزی توضیح بنویسد(مثل گزارش فعالیت های درس علوم )، غلط‌های املایی زیادی به چشم می‌خورد. در درس املا هم پس از تصحیح هر برگه،شاهد تعداد کثیری از غلط های املایی بودم که به دلیل ناتوانی در خواندن کلمات و عدم آشنایی کافی با الفبای فارسی بود.
گردآوری اطلاعات: به منظور پیدا کردن راه حل برای حل این مشکل مراحل زیر را طی کردم. مصاحبه با مدیر و همکاران مصاحبه با مدیر و همکاران مصاحبه با مدیر و همکاران. مصاحبه با مادر دانشآموز. مصاحبه با دانشآموز. -بررسی اسناد و مدارک و دفاتر: -بررسی اسناد و مدارک و دفاتر. - مقایسه متن خوانده‌شده با متن کتاب. - بررسی تکالیف شب و املای منزل بررسی پوشه‌ی ارزشیابی توصیفی. - بررسی پرونده‌ی تحصیلی سال گذشته‌ی دانشآموز. - بررسی نظریه‌ی برگه‌ی سنجش جهت بررسی نمره‌ی هوش و سلامت دانشآموز. اجرای آزمون هوش ریون کودکان. تکمیل پرسشنامه ی شرح‌حال بالینی دانشآموز توسط مادر. مشاهده‌ی رفتار دانشآموز. مطالعه کتب و تحقیقات گذشته در مورد اختلال خواندن.
تجزیه‌وتحلیل اطلاعات: برای تجزیه‌وتحلیل دادهها ازدوالگوی شش پرسش و ترسیم مفاهیم استفاده کردم. از مجموع شواهد جمعآوری شده اطلاعات زیر به دست آمد:
با اجرای تست ریون و بررسی پرونده سنجش سلامت دانشآموز و عملکرد خوب او در دروس ریاضی و فعالیت های عملی متوجه شدم که عارفه دارای هوش طبیعی بوده و از نظر شنوایی و بینایی و گویایی مشکلی ندارد.
با بررسی فعالیت های کلاسی و خواندن کتاب فارسی و متن کتاب‌های دیگر توسط دانشآموز و مشاهده‌ی رفتار او در ساعات درسی مختلف و ملاحظه‌ی پرونده‌ی تحصیلی سال گذشته‌ی دانشآموز، عملکرد عارفه در درس ریاضی فعالیت های عملی خوب است ؛در هنگام خواندن یک متن و نوشتن املا و متن‌هایی مثل: گزارش یک فعالیت، نوشتن داستان ،کامل کردن متن‌های ناتمام و...کلمات را به شکل حرف حرف هجی می‌کند تا آن‌ها را بخواند و بنویسد اما باز هم اشتباه می‌کند و غلط های زیادی دارد.
راه‌های موقتی جدید و اجرای آن‌ها: با همفکری همکاران راه حل های زیر پیشنهاد گردید.
1-تمرین و تکرار حروف به طور مداوم در کلاس
2-ساخت کلمات و جملات با استفاده از کارت‌های حروف و خواندن کلمات جدید توسط دانشآموز
3-توجه والدین به ضعف خواندن دانشآموز و تمرین و تکرار جدول حروف در منزل ،خواندن متن های کتاب فارسی برای مادر.
4-شناسایی موارد ضعف دانشآموز و سپس انجام اقدامات ترمیمی مناسب با استفاده از الگوهای کاربردی مناسب و تقویت حواس گوناگون دانشآموز و استفاده از آن‌ها در جهت رفع اختلال موجود.
5-توجه به نظریه گارنر[2]در مورد هوش‌های چندگانه و استفاده از هوش زبانی-کلامی و پرورش آن با استفاده از فعالیت‌های مورد علاقه‌ی دانشآموز مثل علاقه به‌کار با رایانه، در جهت رفع اختلال. از نمونه اقدامها اینها بودند تقویت حافظه دیداری ،تمیز دیداری و توالی دیداری. تقویت نقاط ضعف شنیداری(ترمیم و تقویت حافظه و توالی شنیداری). با توجه به جدول اشتباهات خواندن دانشآموز اولویت بعدی مربوط به غلط‌های آموزشی دانشآموز بود یعنی حدود 30 مورد، به دلیل آنکه دانشآموز از آموزش کافی برخوردار نبوده است، مرتکب اشتباه شده است. تقویت دقت.: تقویت سرعت خواندن.
ارزیابی اقدامها: در روز جشن پایانی ارزشیابی توصیفی که در تاریخ 9/3/1391 در مدرسه اجرا گردید ،مدیر، همکاران،معلم پایه اول عارفه،سرگروه آموزشی پایه اول شهرستان(خانم فعال)و اولیای دانشآموزان کلاسم جهت دریافت گزارش پیشرفت تحصیلی فرزندانشان حضور یافتند و شاهد اجرای برنامه‌ها توسط دانشآموزان بودند. عارفه هم مثل سایر بچهها سر جایش نشسته بود و مشغول تماشای برنامه‌ها و تشویق دوستانش بود. در این جشن هر دانشآموز به دلخواه خود مطلبی را آماده و اجرا می‌کند.
باآنکه عارفه قبل از اجرای راه حل به خواندن مطلب بهخصوص در مقابل دیگران علاقه‌ای نشان نمی‌داد و حتی به دلیل ناتوانی در خواندن، از انجام این کار ترس داشت و نمی‌توانست حتی یک خط را کامل و بدون غلط بخواند اما در روز جشن عارفه هم متنی را دریک صفحه در سپاس از معلم آماده کرده بود. وقتی نوبت به اجرای عارفه رسید او خیلی آرام و بدون احساس ناراحتی و نگرانی متن خود را بااحساس و آهنگ مناسب خواند و در پایان آن را به تمام معلمین تقدیم کرد که از طرف دانشآموزان و همکاران و حاضران در مراسم مورد تشویق قرار گرفت. پس از قرائت عارفه مدیر مدرسه، همکارانم، معلم پایه اول و مادر دانشآموز از خواندن متن و اجرای مناسب او ابراز رضایت نمودند و رفع اختلال خواندن دانشآموز را مورد تأیید قراردادند. مقایسه‌ی گزارش پیشرفت تحصیلی ماه‌های فروردین و اردیبهشت با ماه‌های قبل هم بیانگر تغییر وضعیت خواندن عارفه و پیشرفت او در درس بخوانیم و بنویسیم و دروس دیگر بود.
نتیجهگیری و پیشنهادها: با توجه به محاسن اجرای این طرح در کلاس، موارد زیر پیشنهاد می‌گردد:
1-برگزاری کلاس‌های آموزش خانواده در مورد آشنایی اولیا با مشکلات یادگیری دانشآموزان.
2-برگزاری کارگاه‌ها یا کلاس های آموزش ضمن خدمت جهت آشنایی همکاران بهخصوص معلمین پایه‌های اول و دوم ابتدایی با اختلالات یادگیری دانشآموزان و راه‌های رفع آن.
3-استفاده از روشهای مورد استفاده در پژوهش جهت آموزش سایر دروس و شاداب نمودن ساعات درسی.
4-استفاده از روشهای آموزشی جدید مبتنی بر اصول علمی در فرآیند یاددهی- یادگیری به‌جای استفاده از شیوه‌های کم اثر سنتی.
5-تجهیز مدارس به امکانات مورد نیاز معلم جهت کار با دانش‌آموزانی که دچار اختلالات یادگیری هستند.
عنوان اقدام پژوهی:
روخوانی و روان‌خوانی ادبیات فارسی دردانش‌آموزان اوّل دبیرستان
رده موضوعی: روخوانی/ روان‌خوانی
مجری: محمد کریمی
مدرک تحصیلی مجری: کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی
سمت مجری: دبیر
دوره تحصیلی: دبیرستان
محل کرمانشاه ناحیه 3
تاریخ اجرا:90-91
هدف: اولین هدف من در انجام این کار رسیدن به سطح مطلوب کلاس برای درست‌خوانی بود..
پرسش‌های اصلی: چرا دانشآموزان من نمی‌توانند درست و روان بخوانند. ؟ برای بهبودی روخوانی و روان‌خوانی آنان چه اقدام‌هایی میتوانم انجام دهم؟
وضعیت موجود: وضع رو خوانی وحشـتناک بود. هرچه می‌گفتم، فایده‌ای نداشت. دل به‌کار نمی‌دادند. هیچ علاقه‌ای از خودشان نشان نمی‌دادند. در واقع هیچ انگیزه‌ای نداشتند. اکثریت دانشآموزان این کلاس در رو خوانی مشکل جدی داشتند. هر وقت می‌گفتم: از روی درس بخوانید عزا می‌گرفتند. خیلی‌ها نمی‌توانستند. گروهی از آن‌ها با تقلب و کمک گرفتن از بچه‌های دیگر، چند سطری به‌سختی می‌خواندند. خواندن که نبود جان کندن بود. مشکل ضعف رو خوانی و روان‌خوانی این کلاس بسیار رنجم میداد. می‌دانستم، تغییر اوضاع این کلاس سخت خواهد بود. امّا تصمیم گرفتم که تمام تلاشم را برای حل این مشکل به‌کار بگیرم. محرک اصلی من در این کار علاقه‌ی شخصی به زبان و ادبیات فارسی و تخصصم در این رشته بود. محرک دیگر بنده وجدان کاری بود. ضمناً تعهد شغلی و کاری، احساس مسئولیت در قبال دانشآموزان و جامعه، مرا به تلاش بیشتر وامی‌داشت.
گردآوری اطلاعات: برای گردآوری اطّلاعات، از روشهای متفاوتی استفاده کردم.. ابتدا با خود دانشآموزان صحبت کردم و دلیل ضعف و بی علاقگی آن‌ها را به رو خوانی و روان‌خوانی پرسیدم. سپس نظرات برخی از والدین دانشآموزان را جویا شدم. دغدغه‌ها، نظرات و پیشنهادات آن‌ها را یادداشت کردم. سپس نظرات و پیشنهادها همکاران گرامی خود را در همان مدرسه خواستار شدم. در ادامه برای گردآوری اطلّاعات بیشتر در جلسه‌ی انجمن اولیا و مربیان مدرسه از اولیا دانشآموزان در مورد رو خوانی و روان‌خوانی نظرخواهی کردم.
تجزیه‌وتحلیل اطلاعات: پس از بررسی و مطالعه‌ی یادداشت‌ها، اطلاعات به دست آمده از این فرآیند را مورد تجزیه‌وتحلیل قراردادم. اشکالات عمده و نکات اصلی ضعف بچهها تقریباً مشخص شده بود. علل ضعف دانشآموزان عبارت بودند از:
ترس از خواندن. /ضعف در تلفّظ حروف و کلمات./ایجاد ایستگاه در خواندن.
ضعف در شناخت قواعد نگارشی (سجاوندی ) و کاربرد آن‌ها در روان‌خوانی.
تکرار کردن یک کلمه آن هم چند بار./ توقف های بی‌مورد در هنگام خواندن.
نفس‌گیری های اشتباه برای خواندن جملات بلند./ باعجله خواندن و مضطرب شدن.
عدم ایجاد ارتباط مناسب بین کلمات هنگام خواندن./ نداشتن مطالعه در مواردی مانند: قصه، داستان، مجلّه، روزنامه /. داشتن لهجه‌ی محلی در خواندن فارسی معیار.
دسته‌ای دیگر از مشکلات وجود داشت که باعث وبانی آن، دانشآموزان نبودند، بلکه دانشآموزان قربانی آن شده بودند. وجود این مشکلات باعث میشد که دانشآموزان در کلاس فعّال نباشند.. در ذیل به برخی از علل فعّال نبودن دانشآموزان، اشاره میکنم:
همگانی بودن تکالیف، بدون در نظر گرفتن توانایی های دانشآموزان. یکنواخت بودن تکالیف. (نداشتن تنوع )./ یکسان نبودن توانایی های دانشآموزان.
یکسان نبودن سطح علمی خانواده‌ها. نداشتن برنامه‌ای مدوّن و هدفمند جهت آموزش رو خوانی و روان‌خوانی.
سلیقه‌ای بودن تدریس و ارزشیابی همکاران از این درس. کم ارزش جلوه دادن این درس
. کم توجّهی و بی اطلاعی والدین به زبان‌آموزی فرزندانشان در دوران کودکی و پیش از دبستان./ کم توجّهی همکاران دوره‌ی ابتدایی به رو خوانی و روان‌خوانی.
راه‌های موقتی جدید و اجرای آن‌ها: در نهایت؛ نتیجه‌ی مطالعات خود و نظرات و پیشنهادها همکاران و اولیا گرامی را، با توجّه به ضعف دانشآموزان، در قالب راهحلهایی، جمع‌بندی کردم. که عبارت‌اند از:
تمرین صامت خوانی در کلاس. روخوانی در گروه دانش‌آموزی.
تمرین رو خوانی در کلاس و با صدای بلند (بلند خوانی ). دکلمه‌ی برخی از اشعار کتاب.
اجرای بعضی از درس‌ها به‌صورت نمایش و نقّالی. ترغیب دانشآموزان به حفظ شعر و شعرخوانی.
خواندن شعر با سرود و آهنگ به‌صورت گروهی و انفرادی.
ترغیب دانشآموزان به خواندن کتاب، داستان، روزنامه‌ها و مجلات. آموزش آرایه‌های ادبی.
آموزش تفاوت های گفتار از نوشتار. آموزش قواعد سجاوندی. آموزش جملات زبانی و ادبی. رو خوانی شعر های کتاب با آواز و به همراهی موسیقی.
تبدیل و اجرای برخی شعرها به‌صورت نقّالی و نمایش. آموزش مباحث زبر زنجیره‌ای (آهنگ، تکیه، درنگ ). دقیق خوانی و خواندن تجسّمی. خواندن انتقادی. خواندن التذاذی.
در این روشها معلّم یک راهنما است و نقش هدایت‌کننده‌ای دارد و تمام‌کار به عهده‌ی دانشآموز است. دانشآموزان ضمن اجرا آرام، آرام به کلاس علاقهمند می‌شوند.
ارزیابی اقدامها: در طی این مدّتی که راهحلها را یکی پس از دیگری اجرا می‌کردیم، دانشآموزان همه فعّال تر شده بودند. انگیزه‌ی خوبی پیداکرده بودند. روخوانی و روان‌خوانی دانشآموزان به نحو چشم‌گیری تغییر کرده بودند. وضعیت نمرات از قبل خیلی بهتر شده بود... حتّی بعضی از آن‌ها قصّه می نوشتند. جالب تر از همه اینکه ؛ متوجّه شدم، بچهها موقع رو خوانی ، اضطراب ندارند و از آرامش خاطر برخوردارند. این آرامش به درک و گیرایی و حضور ذهن بیشتر آن‌ها، کمک فراوان می‌کرد. بسیاری از والدین به‌صورت حضوری، عدّه ای هم به‌صورت تماس تلفنی، از تغییر وضعیت درسی فرزند خود، ابراز رضایت و خرسندی میکردند و این برای بنده و اولیای مدرسه مایه‌ی مباهات بود. مقایسه نمرات دانشآموزان در پیش و پس از اجرای این طرح نشان دیگری بود از تغییر در وضعیت روخوانی و روان‌خوانی دانشآموزان.
نتیجهگیری و پیشنهادها:
1. . کتابخانه‌ی مدارس را غنی نمایند.
2. . با روشهای گوناگون، روحیه‌ی مطالعه و کتاب‌خوانی را در دانشآموزان تقویت کنند.
3. برگزاری دوره‌های ضمن خدمت رو خوانی و روان‌خوانی متون فارسی با حضور نویسندگان.
4. . تشویق بچهها در خواندن.
5. . پرهیز از خشونت و اجبار یا تنبیه برای وادار کردن دانشآموزان به خواندن.
6. تشویق دانشآموزان به کتاب های مطالعه‌ی مورد علاقه‌شان.
7. عدم استفاده ابزاری از نمره.
8. ایجاد موقعیت مناسب برای مطالعه.
